ಹಿಜಾಬ್ ಪರ ವಾದವನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದ ಅಡ್ವೋಕೇಟ್ ಜನರಲ್ ಪ್ರಭುಲಿ0ಗ ನಾವದಗಿ.

ಎರಡು ದಿನ ನಿರ0ತರ ವಾದದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯ0ತ ಚಾಕಚಕ್ಯತೆ, ಕಾನೂ ಪರಿಣತಿ ಹಾಗೂ ವಕೀಲವೃತ್ತಿಯ ಮೇರು ಗುಣಗಳ ಮೂಲಕ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಡ್ವೋಕೇಟ್ ಜನರಲ್ ಶ್ರೀ. ಪ್ರಭುಲಿ0ಗ ನಾವದಗಿ ಇದುವರೆಗೂ ಹಿಜಾಬ್ ಪರ ಮ0ಡಿಸಿದ್ದ ವಾದಗಳನ್ನು ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡಿದರು.

ಯಾವ ಆಚರಣೆ ಮಾಡದಿದ್ದರೆ ಒ0ದು ಧರ್ಮವೇ ಅವನತಿ ಹೊ0ದುತ್ತದೆಯೊ ಅ0ತಹ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ “ಅಗತ್ಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆ“ ಎ0ದು ಕರೆಯಬಹುದು ಎ0ದು ತಮ್ಮ ವಾದವನ್ನು ಅತ್ಯ0ತ ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಭುಲಿ0ಗ ನಾವದಗಿ ಮ0ಡಿಸಿದರು.

ಹಿಜಾಬ್ ಹಾಕಲಿಕ್ಕೆ ಈ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಅಡಚಣೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಸ0ಸ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಮವಸ್ತ್ರ ಧರಿಸುವುದು ಈ ದೇಶದ ಸ0ವಿದಾನದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದ0ತೆ. ಆದ್ದರಿ0ದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸ0ಸ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಜಾಬ್ ಗೆ ಅವಕಾಶ ಇಲ್ಲ ಎ0ದು ನಾವದಗಿ ವಾದಿಸಿದರು. ಅವರ ವಾದಗಳು ಈ ರೀತಿ ಇವೆ.

ಹಿಜಾಬ್ ಖಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಧರಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆ ಎ0ಬುವುದನ್ನು ಒಪ್ಪುವುದಾದರೆ ಹಿಜಾಬ್ ದರಿಸಲು ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಒಡೆತ ಕೊಟ್ಟ0ತೆ. ಸ0ವಿದಾನದಲ್ಲಿ 19(1)(ಅ) ಪರಿಚ್ಛೇದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಹಿಜಾಬ್ ಧರಿಸುವುದನ್ನು ಒಪ್ಪಬಹುದಾದರೂ, ಕೆಲವೊ0ದು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿರಿಸನ್ನು ನಿಷೇದಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಸ0ವಿದಾನದ 19(1)(2) ಪರಿಚ್ಛೇದ ಪ್ರಕಾರ ಹೊ0ದಿದೆ.

ಸಂವಿಧಾನದ ಪರಿಚ್ಛೇದ 25 ಮತ್ತು 26 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಖಾತರಿಪಡಿಸಲಾದ ರಕ್ಷಣೆಯು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಅಥವಾ ನಂಬಿಕೆಯ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಧರ್ಮದ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಚರಣೆಗಳು, ಸಮಾರಂಭಗಳು ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಖಾತರಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗ. ಧರ್ಮದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಥವಾ ಅಗತ್ಯ ಭಾಗ ಯಾವುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಅದರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು, ಆಚರಣೆಗಳು, ತತ್ವಗಳು, ನೀಡಿದ ಧರ್ಮದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕು. “ಧರ್ಮದ ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಭಾಗ ಅಥವಾ ಆಚರಣೆಗಳು” ಎಂಬುದರ ಅರ್ಥವು ಈಗ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಧರ್ಮದ ಅಗತ್ಯ ಭಾಗವೆಂದರೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ನಂಬಿಕೆಗಳು. ಅಗತ್ಯ ಆಚರಣೆ ಎಂದರೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಮೂಲಭೂತವಾದ ಆಚರಣೆಗಳು. ಅಗತ್ಯ ಭಾಗಗಳು ಅಥವಾ ಆಚರಣೆಗಳ ಮೂಲಾಧಾರದ ಮೇಲೆ ಧರ್ಮದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಧರ್ಮವು ಯಾವುದೇ ಧರ್ಮವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಒಂದು ಭಾಗ ಅಥವಾ ಆಚರಣೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಆ ಭಾಗ ಅಥವಾ ಆಚರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಧರ್ಮದ ಸ್ವರೂಪವು ಬದಲಾಗುತ್ತದೆಯೇ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು. ಆ ಭಾಗ ಅಥವಾ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದರಿಂದ ಆ ಧರ್ಮದ ಗುಣಲಕ್ಷಣ ಅಥವಾ ಅದರ ನಂಬಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾದರೆ, ಅಂತಹ ಭಾಗವನ್ನು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಅಥವಾ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು.

ಧರ್ಮದ ಅರ್ಥ – ಆರ್ಟಿಕಲ್ 25 ರಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾದ ಪದ ಮತ್ತು ಆರ್ಟಿಕಲ್ 25 ರ ಮೂಲಕ ನೀಡಲಾದ ರಕ್ಷಣೆಯ ಸ್ವರೂಪವು ಎಂ. ಇಸ್ಮಾಯಿಲ್ ಫಾರುಕಿ (ಡಾ) ವಿರುದ್ಧ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಯಲ್ಲಿನ ಸಂವಿಧಾನದ ಪೀಠದ ನಿರ್ಧಾರದ ಘೋಷಣೆಯಿಂದ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆರ್ಟಿಕಲ್ 25 ಕೇವಲ ಧರ್ಮದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗಗಳಾದ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ 25 ನೇ ವಿಧಿಯು ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅನ್ವಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ.

ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಅನ್ಯವಾದ, ಅನಗತ್ಯವಾದ ಸಂಚಯವಾಗಿರುವ ಮೂಢ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಧರ್ಮದ ಅಗತ್ಯ ಭಾಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು/ಅಥವಾ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿರುವ ವಿಷಯಗಳು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಂದೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಣಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ಅಂತಹ ನಂಬಿಕೆಯ ಅಗತ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಸಮುದಾಯವು ಏನು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯೆಂದರೆ ಧರ್ಮದಿಂದ ಅಗತ್ಯವಾದ ನಂಬಿಕೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮವು ಉಳಿಯುತ್ತದೆಯೇ? ಸಮಾನವಾಗಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯದ ವಿವಿಧ ಗುಂಪುಗಳು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಂದೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾದ ಅಗತ್ಯತೆಯ ಅಂಶದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಧ್ವನಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದರೆ, ಅಂತಹ ವಿಷಯವು ಅತ್ಯಗತ್ಯವೇ ಅಥವಾ ಅಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಜಾತ್ಯತೀತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಬಹುದು, ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಬಲ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಬೇಕು. ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಸಾಮಾನ್ಯ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಅಗತ್ಯತೆಯ ಪರಿಗಣನೆಯಿಂದ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕು.

ಈ ಹಿನ್ನೆಲಿಯಿ0ದ ನೋಡಿದಾಗ ಹಿಜಾಬ್ ಯಾವ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ಇಸ್ಲಾ0 ಧರ್ಮದ ಧರ್ಮದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಥವಾ ಅಗತ್ಯ ಭಾಗ ಎ0ದು ಹೇಳಲು ಸಾದ್ಯವಿಲ್ಲ.